Η γεωθερμική ενέργεια στην Ελλάδα οι ευκαιρίες οι προκλήσεις και οι προοπτικές
Η γεωθερμική ενέργεια αποτελεί μία από τις πιο υποσχόμενες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παγκοσμίως, προσφέροντας μια σταθερή, φιλική προς το περιβάλλον και βιώσιμη λύση για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών. Στην Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση της Ελλάδας. Η χώρα μας διαθέτει ένα μοναδικό γεωθερμικό δυναμικό, το οποίο, εάν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να ενισχύσει την οικονομία, να βελτιώσει την ενεργειακή αυτάρκεια και να προστατεύσει το περιβάλλον.
Αλλά η αξιοποίηση αυτής της πηγής βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο, παρότι η χώρα διαθέτει σημαντικό ένα τεράστιο γεωθερμικό δυναμικό.
Τι είναι η Γεωθερμία;
Η γεωθερμία με λίγα λόγια αναφέρεται στη θερμική ενέργεια που προέρχεται από τα βαθύτερα στρώματα της Γης. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της ηφαιστειακής δραστηριότητας, έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει πηγές θερμότητας, οι οποίες βρίσκονται είτε κοντά στην επιφάνεια του εδάφους είτε βαθύτερα.
Το γεωθερμικό δυναμικό της Ελλάδας
Οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 στην Ελλάδα, τώρα σε Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στις περιοχές του Έβρου, της Κομοτηνής, της Ξάνθης, της Καβάλας, της Χρυσούπολης και της Θεσσαλονίκης έχουν ιδανικές συνθήκες για εφαρμογές θέρμανσης, όπως η τροφοδοσία θερμοκηπίων και η αστική θέρμανση, ειδικά η λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα και οι περιοχές γύρω από τα κοιτάσματα του Δέλτα του Νέστου είναι γνωστές για τις υψηλές γεωθερμικές θερμοκρασίες τους.
Τι είναι η Γεωθερμία;
Η γεωθερμία με λίγα λόγια αναφέρεται στη θερμική ενέργεια που προέρχεται από τα βαθύτερα στρώματα της Γης. Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της ηφαιστειακής δραστηριότητας, έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει πηγές θερμότητας, οι οποίες βρίσκονται είτε κοντά στην επιφάνεια του εδάφους είτε βαθύτερα.
Το γεωθερμικό δυναμικό της Ελλάδας
Οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 στην Ελλάδα, τώρα σε Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, στις περιοχές του Έβρου, της Κομοτηνής, της Ξάνθης, της Καβάλας, της Χρυσούπολης και της Θεσσαλονίκης έχουν ιδανικές συνθήκες για εφαρμογές θέρμανσης, όπως η τροφοδοσία θερμοκηπίων και η αστική θέρμανση, ειδικά η λεκάνη του ποταμού Στρυμόνα και οι περιοχές γύρω από τα κοιτάσματα του Δέλτα του Νέστου είναι γνωστές για τις υψηλές γεωθερμικές θερμοκρασίες τους.
Μετά έχουμε τα Νησιά του Αιγαίου όπως η Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Σαντορίνη και η Κως είναι περιοχές με ηφαιστειακή δραστηριότητα και γεωθερμικό δυναμικό που ξεπερνά τους 150°C με γεωθερμικά πεδία υψηλών θερμοκρασιών δηλαδή που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν μιλάμε για πλήρη αυτονομία (Βέβαια κάτι τέτοιο δεν το γνωρίζουμε ακόμα) αλλά σίγουρα μπορεί να αξιοποιηθεί για να υποστηρίξει ενεργειακά τα νησιά και έχουν γίνει μελέτες για την κατασκευή τέτοιων μονάδων. Στην Δυτική Ελλάδα στην περιοχή της Ηλείας και της Αιτωλοακαρνανίας έχουν εντοπιστεί πεδία με μέτρια θερμοκρασία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τηλεθέρμανση και για αγροτικές εφαρμογές.
Η εκτιμώμενη συνολική γεωθερμική ισχύς στην Ελλάδα ανέρχεται με πρόσφατες πληροφορίες ανέρχεται σε 250 MW για ηλεκτροπαραγωγή και πάνω από 2 GW μπορεί και παραπάνω για θερμικές εφαρμογές. Το ποσοστό αξιοποίησης παραμένει πολύ χαμηλό, με έργα μικρής κλίμακας να κυριαρχούν, όπως η Θέρμανση θερμοκηπίων και υδατοκαλλιεργειών για ξήρανση αγροτικών προϊόντων για τηλεθέρμανση κτιρίων, όπως σε κάποιους οικισμούς στη Βόρεια Ελλάδα. Παρότι η χρήση της στην ηλεκτροπαραγωγή είναι περιορισμένη, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες και άλλοι φορείς έχουν ανακοινώσει την έναρξη ερευνών και έργων για την ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης.
Τα πλεονεκτήματα για την Ελλάδα είναι πολλά, τόσο για την οικονομία όσο και για το περιβάλλον
1. Συνεισφορά στην Ενεργειακή Μετάβαση: Η γεωθερμία μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο στην απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, προσφέροντας καθαρή και σταθερή ενέργεια. Για παράδειγμα, η υποκατάσταση καυσίμων για τη θέρμανση κτιρίων με γεωθερμική ενέργεια θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 40% στις συγκεκριμένες περιοχές. Μπορούν οι γεωθερμικοί σταθμοί επίσης να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια σταθερά, αξιόπιστα και ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες.
2. Στην ανάπτυξη τοπικών οικονομιών: Τα γεωθερμικά έργα έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν την απασχόληση στις τοπικές κοινωνίες. Στις γεωθερμικές περιοχές, οι αγρότες και οι βιοτεχνίες μπορούν να επωφεληθούν από φθηνή και αξιόπιστη θερμική ενέργεια, όπως έχει αποδειχθεί είδη στον Νομό Καβάλας τη Χρυσούπολη όπου δώδεκα εκατομμύρια γαρίφαλα παράγονται σε θερμοκήπιο με τη χρήση γεωθερμίας και εξάγονται στην Ολλανδία. Αλλά και σε ιχθυοκαλλιέργειες.
3. Τουριστική Ανάπτυξη: Η ανάπτυξη θερμών πηγών για ιαματικό τουρισμό υγείας, όπως στην Κύθνο και την Ικαρία, συνδέεται άμεσα με την αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού.
4. Εξαγωγή Τεχνογνωσίας: Η εμπειρία από την αξιοποίηση της γεωθερμίας μπορεί να ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας ως κέντρο τεχνογνωσίας στα Βαλκάνια, όπου χώρες όπως η Βουλγαρία και η Σερβία κ.α. αναζητούν λύσεις ανανεώσιμης ενέργειας.
Οι Προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν!
Υψηλό αρχικό κόστος: Οι γεωτρήσεις και οι εγκαταστάσεις είναι πολύ ακριβές. Για παράδειγμα, η γεώτρηση βάθους 1.500 μέτρων μπορεί να κοστίσει πάνω από 1 εκατ. ευρώ στην καλύτερη περίπτωση αν και το κόστος μειώνεται μακροπρόθεσμα.
Θεσμικές αγκυλώσεις (Γραφειοκρατία): Η έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου καθυστερεί τα επενδυτικά σχέδια. Η χορήγηση αδειών μπορεί να διαρκέσει πάνω από τρία χρόνια, αποθαρρύνοντας επενδυτές. Γενικά γεγονότα που καθυστερούν την ανάπτυξη έργων. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα ευέλικτο νομικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο για την προσέλκυση επενδύσεων, και να απλοποιηθούν ακόμα περισσότερο οι διαδικασίες.
Κοινωνική αποδοχή, εκπαίδευση και ενημέρωση: Η τοπική αντίδραση παραμένει ισχυρή, ιδιαίτερα όταν τα έργα περιλαμβάνουν γεωτρήσεις κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Στη Λέσβο, για παράδειγμα, τα έργα έχουν συναντήσει έντονες διαμαρτυρίες από κατοίκους. Επίσης η περιορισμένη ενημέρωση, έλλειψη πληροφοριών για τα οφέλη της γεωθερμίας εμποδίζει την αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες αλλά και λόγω φόβων για περιβαλλοντικές επιπτώσεις, κάτι που συχνά οφείλεται σε ελλιπή πληροφόρηση στις περισσότερες περιπτώσεις.
Οι πρόσφατες εξελίξεις και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει την εγκατάσταση 100 MW ισχύος από γεωθερμικά έργα έως το 2030. Μερικές από τις πρόσφατες εξελίξεις περιλαμβάνουν έργα στη Λέσβο και τη Νίσυρο με την ΔΕΗ να συνεργάζεται με ειδικούς στον τομέα για τη διεξαγωγή ερευνών σε γεωθερμικά πεδία που εκτιμώνται ως υψηλής απόδοσης. Το έργο στη Λέσβο έχει τη δυνατότητα να καλύψει ενεργειακές ανάγκες σε μεγάλο ποσοστό του νησιού.
Η εκτιμώμενη συνολική γεωθερμική ισχύς στην Ελλάδα ανέρχεται με πρόσφατες πληροφορίες ανέρχεται σε 250 MW για ηλεκτροπαραγωγή και πάνω από 2 GW μπορεί και παραπάνω για θερμικές εφαρμογές. Το ποσοστό αξιοποίησης παραμένει πολύ χαμηλό, με έργα μικρής κλίμακας να κυριαρχούν, όπως η Θέρμανση θερμοκηπίων και υδατοκαλλιεργειών για ξήρανση αγροτικών προϊόντων για τηλεθέρμανση κτιρίων, όπως σε κάποιους οικισμούς στη Βόρεια Ελλάδα. Παρότι η χρήση της στην ηλεκτροπαραγωγή είναι περιορισμένη, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες και άλλοι φορείς έχουν ανακοινώσει την έναρξη ερευνών και έργων για την ενίσχυση αυτής της κατεύθυνσης.
Τα πλεονεκτήματα για την Ελλάδα είναι πολλά, τόσο για την οικονομία όσο και για το περιβάλλον
1. Συνεισφορά στην Ενεργειακή Μετάβαση: Η γεωθερμία μπορεί να παίξει κρίσιμο ρόλο στην απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, προσφέροντας καθαρή και σταθερή ενέργεια. Για παράδειγμα, η υποκατάσταση καυσίμων για τη θέρμανση κτιρίων με γεωθερμική ενέργεια θα μπορούσε να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 40% στις συγκεκριμένες περιοχές. Μπορούν οι γεωθερμικοί σταθμοί επίσης να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια σταθερά, αξιόπιστα και ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες.
2. Στην ανάπτυξη τοπικών οικονομιών: Τα γεωθερμικά έργα έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν την απασχόληση στις τοπικές κοινωνίες. Στις γεωθερμικές περιοχές, οι αγρότες και οι βιοτεχνίες μπορούν να επωφεληθούν από φθηνή και αξιόπιστη θερμική ενέργεια, όπως έχει αποδειχθεί είδη στον Νομό Καβάλας τη Χρυσούπολη όπου δώδεκα εκατομμύρια γαρίφαλα παράγονται σε θερμοκήπιο με τη χρήση γεωθερμίας και εξάγονται στην Ολλανδία. Αλλά και σε ιχθυοκαλλιέργειες.
3. Τουριστική Ανάπτυξη: Η ανάπτυξη θερμών πηγών για ιαματικό τουρισμό υγείας, όπως στην Κύθνο και την Ικαρία, συνδέεται άμεσα με την αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού.
4. Εξαγωγή Τεχνογνωσίας: Η εμπειρία από την αξιοποίηση της γεωθερμίας μπορεί να ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας ως κέντρο τεχνογνωσίας στα Βαλκάνια, όπου χώρες όπως η Βουλγαρία και η Σερβία κ.α. αναζητούν λύσεις ανανεώσιμης ενέργειας.
Οι Προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν!
Υψηλό αρχικό κόστος: Οι γεωτρήσεις και οι εγκαταστάσεις είναι πολύ ακριβές. Για παράδειγμα, η γεώτρηση βάθους 1.500 μέτρων μπορεί να κοστίσει πάνω από 1 εκατ. ευρώ στην καλύτερη περίπτωση αν και το κόστος μειώνεται μακροπρόθεσμα.
Θεσμικές αγκυλώσεις (Γραφειοκρατία): Η έλλειψη σαφούς νομοθετικού πλαισίου καθυστερεί τα επενδυτικά σχέδια. Η χορήγηση αδειών μπορεί να διαρκέσει πάνω από τρία χρόνια, αποθαρρύνοντας επενδυτές. Γενικά γεγονότα που καθυστερούν την ανάπτυξη έργων. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα ευέλικτο νομικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο για την προσέλκυση επενδύσεων, και να απλοποιηθούν ακόμα περισσότερο οι διαδικασίες.
Κοινωνική αποδοχή, εκπαίδευση και ενημέρωση: Η τοπική αντίδραση παραμένει ισχυρή, ιδιαίτερα όταν τα έργα περιλαμβάνουν γεωτρήσεις κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Στη Λέσβο, για παράδειγμα, τα έργα έχουν συναντήσει έντονες διαμαρτυρίες από κατοίκους. Επίσης η περιορισμένη ενημέρωση, έλλειψη πληροφοριών για τα οφέλη της γεωθερμίας εμποδίζει την αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες αλλά και λόγω φόβων για περιβαλλοντικές επιπτώσεις, κάτι που συχνά οφείλεται σε ελλιπή πληροφόρηση στις περισσότερες περιπτώσεις.
Οι πρόσφατες εξελίξεις και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει την εγκατάσταση 100 MW ισχύος από γεωθερμικά έργα έως το 2030. Μερικές από τις πρόσφατες εξελίξεις περιλαμβάνουν έργα στη Λέσβο και τη Νίσυρο με την ΔΕΗ να συνεργάζεται με ειδικούς στον τομέα για τη διεξαγωγή ερευνών σε γεωθερμικά πεδία που εκτιμώνται ως υψηλής απόδοσης. Το έργο στη Λέσβο έχει τη δυνατότητα να καλύψει ενεργειακές ανάγκες σε μεγάλο ποσοστό του νησιού.
Ακόμη νέα έργα τηλεθέρμανσης στη Δυτική Μακεδονία σχεδιάζεται η χρήση γεωθερμικών πεδίων για την τηλεθέρμανση περιοχών, ειδικά καθώς τα λιγνιτικά εργοστάσια σταδιακά αποσύρονται. Διεθνής συνεργασίες όπου υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον από ευρωπαϊκές εταιρείες για επενδύσεις στην ελληνική γεωθερμία, ιδιαίτερα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών στόχων για τις Α.Π.Ε.
Σύγκριση με άλλες χώρες
Η Ισλανδία αποτελεί το κορυφαίο παράδειγμα εκμετάλλευσης γεωθερμικής ενέργειας, με το 85% των κατοικιών να θερμαίνονται γεωθερμικά. Αν και η Ελλάδα διαθέτει αντίστοιχο δυναμικό μπορεί και μεγαλύτερο, η εκμετάλλευση είναι μόλις 5% των δυνατοτήτων της. Αυτό υποδεικνύει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης. Ακόμα η Γερμανία και η Πολωνία αναπτύσσονται σταθερά την γεωθερμική τους υποδομή. Η Γαλλία και Ολλανδία είναι μπροστά στη χρήση γεωθερμίας για την θέρμανση αστικών περιοχών μέσω δικτύων τηλεθέρμανσης.
Προτάσεις για το μέλλον
Αυτό που πρέπει να γίνει είναι, το κράτος πρέπει να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο εθνικό θα λέγαμε σχέδιο για την ανάπτυξη της γεωθερμίας όπως η δημιουργία κινήτρων σε επιδοτήσεις και φορολογικές ελαφρύνσεις για επενδύσεις στη γεωθερμία. Ενημέρωση του κόσμου γενικά με καμπάνιες για την ενίσχυση της αποδοχής γεωθερμικών έργων.
Σύγκριση με άλλες χώρες
Η Ισλανδία αποτελεί το κορυφαίο παράδειγμα εκμετάλλευσης γεωθερμικής ενέργειας, με το 85% των κατοικιών να θερμαίνονται γεωθερμικά. Αν και η Ελλάδα διαθέτει αντίστοιχο δυναμικό μπορεί και μεγαλύτερο, η εκμετάλλευση είναι μόλις 5% των δυνατοτήτων της. Αυτό υποδεικνύει τεράστιες προοπτικές ανάπτυξης. Ακόμα η Γερμανία και η Πολωνία αναπτύσσονται σταθερά την γεωθερμική τους υποδομή. Η Γαλλία και Ολλανδία είναι μπροστά στη χρήση γεωθερμίας για την θέρμανση αστικών περιοχών μέσω δικτύων τηλεθέρμανσης.
Προτάσεις για το μέλλον
Αυτό που πρέπει να γίνει είναι, το κράτος πρέπει να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο εθνικό θα λέγαμε σχέδιο για την ανάπτυξη της γεωθερμίας όπως η δημιουργία κινήτρων σε επιδοτήσεις και φορολογικές ελαφρύνσεις για επενδύσεις στη γεωθερμία. Ενημέρωση του κόσμου γενικά με καμπάνιες για την ενίσχυση της αποδοχής γεωθερμικών έργων.
Συνεργασίες του Δημόσιου και του Ιδιωτικού τομέα και προώθηση συνεργειών για τη χρηματοδότηση και την τεχνογνωσία. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (IEA) προτείνει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις για την αποτελεσματική αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού της Ελλάδας. Κάτι που μπορεί να μην γνωρίζετε είναι ότι η γεωθερμία προσφέρει σήμερα περίπου 145.000 θέσεις εργασίας παγκοσμίως, με την προοπτική να αυξηθούν σε 1 εκατομμύριο μέχρι το 2030.
Η Ελλάδα έχει όλα τα πλούσια αυτά φυσικά πλεονεκτήματα για να γίνει πρωτοπόρος στην εκμετάλλευση της γεωθερμίας και να αποτελέσει πυλώνα της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας. Με σωστή στρατηγική, πολιτική και με στοχευμένες παρεμβάσεις και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, η χώρα μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της, συνεισφέροντας στην επίτευξη των εθνικών και διεθνών στόχων για το κλίμα.
Η Ελλάδα έχει όλα τα πλούσια αυτά φυσικά πλεονεκτήματα για να γίνει πρωτοπόρος στην εκμετάλλευση της γεωθερμίας και να αποτελέσει πυλώνα της ενεργειακής στρατηγικής της Ελλάδας. Με σωστή στρατηγική, πολιτική και με στοχευμένες παρεμβάσεις και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, η χώρα μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό της, συνεισφέροντας στην επίτευξη των εθνικών και διεθνών στόχων για το κλίμα.
Πηγές: energygame.gr, ypen.gov.gr