Ο νερόμυλος (υδραλέτης)
Ο νερόμυλος είναι από τις ποιο αρχαίες μηχανές που κατασκεύασε και χρησιμοποίησε ο άνθρωπος πριν χιλιάδες χρόνια με τη βοήθεια φυσικής πηγής ενέργειας το νερό. Ακόμα και από την Νεολιθική εποχή έχουν βρεθεί ευρήματα μυλόλιθων και τριπτήρων από κρυσταλλικά πετρώµατα µε τα οποία και άλεθαν το σιτάρι. Ο πρόγονος του σημερινού µύλου ο χειρόµυλος κάνει την εμφανίσει του τον 16ο αιώνα π.χ. στη Κύπρο. Με την πάροδο χρόνων έχει φτάσει στο τελικό της στάδιο σύμφωνα με τον Στράβωνα στα Κάβειρα από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ τον Ευπάτορα που βρισκόταν στο παλάτι του με το όνομα υδραλέτης.
Στην συνέχεια μάλιστα τον είδαν αυτόν τον νερόμυλο οι Ρωμαίοι και τoν υιοθέτησαν αφού μέχρι εκείνη την περίοδο δεν είχαν εφευρεθεί ακόμα οι ανεμόμυλοι χρησιμοποιούσαν τους χειρόμυλους ή μύλους τους οποίους κινούσαν βόδια. Ο συγκεκριμένος ήταν κατάλληλος για λόφους και γενικά ορεινές περιοχές στην Ελλάδα και στην Μικρά Ασία. Μπορούσε να λειτουργήσει με μικρές ποσότητες νερού καθώς το νερό κινούνταν με μεγάλη ταχύτητα λόγω τις κλίσης που κατέβαινε.
Η λειτουργία του υδραλέτη
Αποτελούνταν από μια οριζόντια πτερωτή, έναν κατακόρυφο άξονα και δύο οριζόντιες μυλόπετρες. Ο άξονας διαπερνούσε την κάτω μυλόπετρα και συνδεόταν μέσω μεταλλικών συνδέσεων με τη διάτρητη στο κέντρο της πάνω μυλόπετρα. Το νερό κινούσε την πτερωτή και ο άξονας μετέδιδε την περιστροφή στην άνω μυλόπετρα. Ο καρπός από τη χοάνη έπεφτε στο άνοιγμα της περιστρεφόμενης μυλόπετρας, αλεθόταν ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες και εξερχόταν περιφερειακά λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Η χοάνη ήταν εφοδιασμένη με ρυθμιστή παροχής καρπού που προωθούσε τον καρπό ανάλογα με την ταχύτητα περιστροφής.
Υπήρχαν δύο δημοφιλείς τύποι νερόμυλου τότε ο ρωμαϊκός τύπος με την με την όρθια εξωτερική φτερωτή όπου η ροή του νερού ήταν μεγάλη σε σχέση με τον ‘’Ανατολικός’’ ή ‘’Ελληνικός’’ όπου με τη μικρότερη εσωτερική οριζόντια φτερωτή η ποσότητα του νερού ήταν μικρή και γινόταν εκμετάλλευση πίεσης από εκτόξευση ή υδατόπτωση. Ο νερόμυλος με την οριζόντια φτερωτή επικράτησε στο Βυζαντινό κράτος και ως το τέλος της λειτουργίας του δεν παρουσίασε σημαντική εξέλιξη.
Οι νερόμυλοι χρησιμεύουν για την άλεση των σιτηρών όπως καλαμπόκι,
σιτάρι και την παραγωγή αλεύρου, συναντούμε όμως και παρεμφερείς λειτουργίες του µε σχετικές τροποποιήσεις, ο ελαιόµυλος για τη παραγωγή λαδιού, ο σουσαµόµυλος για το άλεσμα σουσαμιού και την παραγωγή σουσαμόλαδου, ρυζόμυλοι, ζαχαρόμυλοι, ακόμα και για την παρασκευή μπαρουτιού με τον ο µπαρουτόµυλο, ο ταµπακόµυλος για το άλεσμα δεψικών υλικών χρήσιμων στη βυρσοδεψία, νεροπρίονα κοπής ξύλων κ.α.
Η λειτουργία του υδραλέτη
Αποτελούνταν από μια οριζόντια πτερωτή, έναν κατακόρυφο άξονα και δύο οριζόντιες μυλόπετρες. Ο άξονας διαπερνούσε την κάτω μυλόπετρα και συνδεόταν μέσω μεταλλικών συνδέσεων με τη διάτρητη στο κέντρο της πάνω μυλόπετρα. Το νερό κινούσε την πτερωτή και ο άξονας μετέδιδε την περιστροφή στην άνω μυλόπετρα. Ο καρπός από τη χοάνη έπεφτε στο άνοιγμα της περιστρεφόμενης μυλόπετρας, αλεθόταν ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες και εξερχόταν περιφερειακά λόγω της φυγόκεντρης δύναμης. Η χοάνη ήταν εφοδιασμένη με ρυθμιστή παροχής καρπού που προωθούσε τον καρπό ανάλογα με την ταχύτητα περιστροφής.
Υπήρχαν δύο δημοφιλείς τύποι νερόμυλου τότε ο ρωμαϊκός τύπος με την με την όρθια εξωτερική φτερωτή όπου η ροή του νερού ήταν μεγάλη σε σχέση με τον ‘’Ανατολικός’’ ή ‘’Ελληνικός’’ όπου με τη μικρότερη εσωτερική οριζόντια φτερωτή η ποσότητα του νερού ήταν μικρή και γινόταν εκμετάλλευση πίεσης από εκτόξευση ή υδατόπτωση. Ο νερόμυλος με την οριζόντια φτερωτή επικράτησε στο Βυζαντινό κράτος και ως το τέλος της λειτουργίας του δεν παρουσίασε σημαντική εξέλιξη.
Οι νερόμυλοι χρησιμεύουν για την άλεση των σιτηρών όπως καλαμπόκι,
σιτάρι και την παραγωγή αλεύρου, συναντούμε όμως και παρεμφερείς λειτουργίες του µε σχετικές τροποποιήσεις, ο ελαιόµυλος για τη παραγωγή λαδιού, ο σουσαµόµυλος για το άλεσμα σουσαμιού και την παραγωγή σουσαμόλαδου, ρυζόμυλοι, ζαχαρόμυλοι, ακόμα και για την παρασκευή μπαρουτιού με τον ο µπαρουτόµυλο, ο ταµπακόµυλος για το άλεσμα δεψικών υλικών χρήσιμων στη βυρσοδεψία, νεροπρίονα κοπής ξύλων κ.α.
){kind=link}